Trang

Thứ Năm, 14 tháng 11, 2013

Bệnh sán lá phổi đại dịch sau bệnh sán lá gan

Hiện nay các lọa bênh sán trở thành dịch ở nước ta đặc biết benh san la gan, bệnh sán lá phổi, sán bò...chúc ta cần có chế độ ăn uống sinh hoạt phù hợp để tranh tình trạng bệnh diễn ra nhiều.


Chu kỳ phát triển của sán lá phổi
Ấu trùng đuôi rời ốc bơi tự do trong nước, xâm nhập vào tôm, cua nước ngọt, rụng đuôi phát triển thành ấu trùng nang ở trong thịt và phủ tạng của tôm, cua.
Người (hoặc động vật) ăn phải tôm, cua có ấu trùng nang chưa được nấu chín như: cua nướng, mắm cua, uống nước cua sống thì sau khi ăn: ấu trùng sán vào dạ dày và ruột, xuyên qua thành ống tiêu hóa vào ổ bụng rồi từng đôi một xuyên qua cơ hoành và màng phổi vào phế quản để làm tổ ở đó.
Thời gian từ khi ăn phải ấu trùng đến khi có sán trưởng thành khoảng 5-6 tuần.
Sán lá phổi đẻ trứng, trứng theo đờm qua họng ra ngoài hoặc theo phân khi nuốt đờm, trứng rơi xuống nước. Ở môi trường nước trứng phát triển và nở ra ấu trùng lông.
Ấu trùng lông chui vào ốc để phát triển thành ấu trùng đuôi.
Nguyên nhân gây bệnh
Bệnh sán lá phổi (Paragonimiasis) ở Việt Nam do loài sán lá Paragonimus heterotremus ký sinh trong phổi hoặc màng phổi gây nên.
Xét nghiệm:
Xét nghiệm có trứng sán lá phổi trong đờm hoặc trong phân hay trong dịch màng phổi là tiêu chuẩn chẩn đoán xác định. X quang phổi có nốt mờ, mảng mờ, có hình hang nhỏ và chủ yếu ở vùng thấp (nếu sán ở trong phổi) hoặc hình ảnh tràn dịch màng phổi (nếu sán ở trong màng phổi).
Xét nghiệm máu: Bạch cầu ái toan thường tăng cao.
Chẩn đoán
Tiền sử:
Đã từng ăn cua đá (Potamicus) chưa nấu chín (cua nướng...) hoặc sống ở trong vùng có cua đá.
Lâm sàng:
- Ho ra máu (thường ra ít một lẫn với đờm, mầu đỏ tươi, hoặc đỏ thẫm, hoặc mầu rỉ sắt, cũng có khi ho ra nhiều máu tươi một lúc), buồn nôn
- Ho ra máu từng đợt trong năm và có khi kéo dài trong nhiều năm.
- Thường không kèm theo sốt, vàng da  không có tình trạng nhiễm trùng (trừ trường hợp bội nhiễm), cơ thể ít suy sụp (khác với bệnh lao và các bệnh phổi khác).
- Có hội chứng 3 giảm ở đáy phổi (nếu sán ở trong màng phổi có thể gây tràn dịch màng phổi).


Điều trị Praziquantel: 75 mg/ kg/ ngày, chia 3 lần cách nhau 4 - 6 giờ x 2 ngày.
Trong điều trị sán lá phổi có thể ho ra nhiều máu một lúc, cần cho bệnh nhân nghỉ ngơi tuyệt đối và cho thuốc cầm máu, giảm ho.
Những trường hợp chóng mặt, nhức đầu... chỉ cần nằm nghỉ, uống nước chanh đường hoặc nước hoa quả.

Lưu ý: Phần chống chỉ định, các lưu ý khi dùng praziquantel và xử trí với các tác dụng không mong muốn của praziquantel như đã nêu ở phần điều trị bệnh sán lá gan nhỏ.
Tiêu chuẩn khỏi bệnh
Kết quả xét nghiệm phân và đờm âm tính sau điều trị 3 - 4 tuần (xét nghiệm 3 lần trong 3 ngày liên tục).
Phòng bệnh
Không ăn sống cua đá hoặc cua chưa nấu chín dưới mọi hình thức như: cua nướng, mắm cua, uống nước cua sống...

Bệnh sán lá gan nhỏ và cách điều trị

Nguyên nhân gây benh san la gan nhỏ
Bệnh sán lá gan nhỏ (Clonorchiasis, Opisthorchiasis) ở Việt Nam do loài sán Clonorchis sinensis hoặc Opisthorchis viverrini ký sinh trong đường mật gây nên.
Chu kỳ phát triển của sán lá gan nhỏ
Sán trưởng thành ký sinh ở đường mật đẻ trứng, trứng theo mật xuống ruột rồi theo phân ra ngoài. Trứng được rơi vào môi trường nước.
Trứng bị ốc nuốt nở ra ấu trùng lông để phát triển thành ấu trùng đuôi.
Ấu trùng đuôi rời ốc bơi tự do trong nước.
Ấu trùng đuôi xâm nhập vào cá nước ngọt, rụng đuôi phát triển thành ấu trùng nang ký sinh ở trong thịt của cá.
Phân bố

Benh san la gan  xác định phân bố ít nhất ở 18 tỉnh, thành phố: Nam Định, Ninh Bình, Hà Nam, Thái Bình, Hải Phòng, Quảng Ninh, Bắc Giang, Hà Tây, Hòa Bình, Hà Giang, Thanh Hóa, Nghệ An, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên, Đăk Lăk, Gia Lai, có nơi tỷ lệ nhiễm tới 37% như ở Nam Định, Phú Yên.

Điều trị
Praziquantel: 75 mg/kg, dùng trong 1 ngày, chia 3 lần, uống cách nhau 4-6 giờ.
Chống chỉ định với Praziquantel
- Phụ nữ có thai 3 tháng đầu.
- Suy gan do nguyên nhân khác.
- Đang bị bệnh cấp tính hoặc suy tim, gan, thận hoặc bệnh tâm thần,...
- Dị ứng với Praziquantel.
Chẩn đoán
Tiền sử:
Đã từng ăn gỏi cá, ăn cá chưa nấu chín hoặc sống ở trong vùng có tập quán ăn gỏi cá.
Lâm sàng:
- Đau tức vùng gan.
- Ậm ạch khó tiêu, kém ăn.
- Thường có rối loạn tiêu hóa (phân nát hoặc bạc mầu, phân không thành khuôn...).
- Đôi khi có xạm da, vàng da.
- Có thể có dấu hiệu gan to hay xơ gan tùy mức độ và thời gian mắc bệnh.
Xét nghiệm:
Xét nghiệm phân có trứng sán lá gan trong phân hoặc dịch tá tràng là tiêu chuẩn chẩn đoán xác định.
Siêu âm gan có hình ảnh gan tăng sáng, ống mật có thể bị giãn, thành ống mật và thành túi mật dày.

Chú ý khi uống thuốc
- Uống thuốc sau khi ăn no, kiêng rượu, bia, các chất kích thích.
- Không cho con bú trong vòng 72 giờ sau khi uống thuốc (nếu dùng praziquantel).
- Khoảng cách giữa 2 lần uống tối thiểu là 4 giờ.
- Nếu có nang sán ở mắt, cẩn thận trong khi dùng praziquantel để đề phòng tai biến.
- Nghỉ ngơi tại chỗ, không tự đi xe, đi xa, không lao động trong thời gian điều trị.
Tác dụng không mong muốn của thuốc và xử trí
- Biểu hiện: Mức độ nặng nhẹ tùy thuộc vào tình trạng bệnh và sức chịu đựng của bệnh nhân. Các biểu hiện thường gặp là chóng mặt, nhức đầu, ngủ gà, buồn nôn, mẩn ngứa và có thể sốt co giật.
- Xử trí: Để bệnh nhân nghỉ ngơi tại giường, tùy biểu hiện của triệu chứng mà dùng thuốc xử trí thích hợp và theo dõi cẩn thận.
- Không cho con bú trong vòng 72 giờ sau khi uống thuốc.
- Thận trọng với trẻ nhỏ suy dinh dưỡng, người già yếu, người rối loạn tiền đình...
- Uống thuốc sau khi ăn no; kiêng rượu, bia và các chất kích thích
- Khoảng cách giữa 2 lần uống thuốc tối thiểu là 4 giờ.
- Nghỉ ngơi tại chỗ, không tự đi xe, đi xa, không lao động ít nhất 24 giờ.
Tác dụng không mong muốn của thuốc và cách xử trí
- Biểu hiện: chóng mặt, nhức đầu, ngủ gà, buồn nôn, khó chịu vùng hạ vị, mẩn ngứa và có thể sốt nhẹ.
- Xử trí: Để bệnh nhân nghỉ ngơi tại giường, tùy biểu hiện của triệu chứng mà dùng thuốc và xử trí thích hợp và theo dõi cẩn thận.
Tiêu chuẩn khỏi bệnh
Khi kết quả xét nghiệm phân âm tính sau điều trị 3 - 4 tuần (xét nghiệm 3 lần trong 3 ngày liên tục) .
Phòng bệnh
- Không ăn cá chưa nấu chín như: gỏi cá, cá rán hoặc nấu chưa chín dưới mọi hình thức.
- Không dùng phân người nuôi cá, không phóng uế xuống các nguồn nước.